Zeigarnik Etkisi Nedir?

Merhaba arkadaşlar son günlerde bu etki çok fazla dikkatimi çekti, daha öncesinde duyan ilgisini çeken varmı bimiyorum ama blog'umda bulundurmam gerekir hissi uyandı bende ☺

İyi okumalar dilerim 🖐

Şimdi bakalım peki bu etki nasıl ortaya çıktı? 

1901 doğumlu Rus psikolog ve psikiyatrist Bluma Wulfovna Zeigarnik tarafından geliştirilen Zeigarnik Etkisi, ilginç bir ilham kaynağına sahiptir: garsonlar!

1920'li yılların başında Bluma Zeigarnik, içlerinde Bluma Zaigarnik’in doktora tezi danışmanı ve Pozitif Psikoloji'nin kurucusu olan profesör Kurt Kewin’in de olduğu bir grup psikolog ile birlikte, Berlin Üniversitesi'deki bir restorana yemek yemeye gittiler. Restoranda, bir garson tüm siparişleri almaktaydı ve garsonun davranışları ve siparişlere olan yaklaşımları grubun dikkatini çekti; çünkü garson, servis edilen siparişleri bir kağıda yazmak yerine, aklında tutmaktaydı. Garson, servis süreci tamamlanana kadar siparişleri başarıyla hatırlayabilmekteydi! O zamanlar bir doktora öğrencisi olan Zeigarnik, bu durumu merak edip garsona bunu nasıl başardığını sordu. Garson, "siparişlerini aklına yazıp, yemekleri kişilere verdikten sonra bu mental notları zihninden sildiğini" söylemiştir. Bu beceri ilgisini çeken Bluma Zeigarnik ve akıl hocası olan Kurt Kevin, bu olgu üzerine ile ilgili çeşitli deneyler yapmaya karar verdiler.

Zeigarnik Etkisini İncelemek İçin Yapılan Deneyler
Etkinin isim sahibi olan Zeigarnik, restoranda yaşadığı olaydan sonra bu fenomeni incelemek ve hipotezini test etmek için bazı deneyler geliştirdi.
Deney boyunca katılımcılar, bazı görevleri yaparken kesintiye uğratıldılar ve bazı görevleri kesintiye uğratılmadan tamamlamaları izin verildi. Zeigarnik’in bu deneydeki amacı, katılımcıların hatırlama becerisi açısından tamamlanan görevler ile kesintiye uğrayan görevler arasında fark olup olmadığını görmekti. Daha sonrasında katılımcılara, deney sırasında tam olarak hangi etkinlikleri yaptıkları soruldu. Katılımcıların, yarıda kesilen görevleri, tamamladıkları görevlere göre yaklaşık %90 daha fazla hatırladığı sonucuna ulaşıldı.

Zeigarnik, yaptığı deney ve incelemeleri sonucunda; yetişkinlerin kesintiye uğrayan görevler için bir çeşit "bellek avantajı"na sahip olduğunu buldu ve çocuklarda yapılan deneyler sonucunda, çocukların da tamamlanmamış görevleri, tamamladıkları görevlere göre ortalamada 2 kat daha sık hatırladığını raporladı.

Zeigarnik'in bu etki ile ilgili olarak açıklaması, bir göreve başlayan kişinin, onu tamamlama ihtiyacı hissetmesiydi. Eğer tamamlanması engellenirse, zihin gergin bir durumda kalmaktaydı ve bu durum, stres yaratarak tamamlanmamış görevin bellekte yer tutmasına neden oluyordu. Bu sayede, tamamlamadan önce görevin kesintiye uğraması, göreve özgü gerilim nedeniyle, tekrar aklımıza gelen bilginin aktif bir şekilde prova edildiğini ve böylece bilginin daha uzun süre bellekte tutulmasına yol açtığını ileri sürdü. 

Günümüzde Zeigarnik Etkisinin Kullanıldığı Yerler

Aslında günümüzde, Zeigarnik Etkisi farklı sektörlerde oldukça popülerdir ve yaygın bir şekilde yıllardır kullanılmaktadır. 

Zeigarnik Etkisi, dizilerin en heyecanlı yerinde bölümün bitirilmesi ve "Devam Edecek..." sözleri ile kesintiye uğratılmış bir olay örgüsünü çözülmeden bırakarak, devam hissi yaratmakta kullanılır ve insanların yeni bölüm gelene kadar, olacakları merak edip, yeni bölümü izlemeleri için teşvik edici bir durum haline gelir. Ayrıca bu etkiden ötürü iki bölüm arasında da, bir önceki bölümün unutulma oranı dikkate değer miktarda azalır.

Sonuç olarak izleyiciler, yeni bölüm gelene kadar son bölümü aktif bir şekilde hatırlar ve motive olmuş bir şekilde yeni bölümü beklerler.

Aynı şekilde dergilerde de bu etki kullanılır ve insanlar, bir sonraki sayıyı alması için motive edilir. Bu sayede süreklilik sağlanır.

Zeigarnik etkisini avantaja çevirebilmek için ertelenmiş işlerimizi tamamlayarak beynimizi meşgul eden bu etkiyi olumlu ya çevirmeye çalışıyoruz. 😃